In dit werkdocument beschrijven we de “ins en outs” van het navigeren tijdens (meerdaagse) trail , mtb of wandel tochten.
De onderwerpen zijn:
- Kaart en Kompas
- Lees de omgeving
- Sterren, Zon en Maan
- GPS APS
- Verschillende soortenkompassen en hun speciale functies
- Route planning
- Links naar nuttige gedetailleerde kaarten
Navigatie is de kunst van het plannen en volgen van een route om zich daarmee van de huidige positie naar de bestemming te verplaatsen. Het woord ‘navigatie’ is afgeleid uit de Latijnse woorden navis, dat schip betekent, en agere, dat in deze context bewegen of sturen betekent.
Kaart en Kompas:
De kaart, vaak als je aan navigeren denkt krijg je bijna gelijk een plaatje van een kaart en kompas te zien vergezeld van een enorm gegoochel met schalen en graden. Nou laat ik je maar gelijk uit de brand helpen … dat gegoochel laten we achterwege.
Een kaart is in principe niets anders als een zeer vereenvoudigde “luchtfoto”. Alles wat maar een beetje teveel is laten we weg. Paden en paadjes geven we aan. Soms worden ook hoogteverschillen aangegeven met hoogtelijnen.
De bovenkant van de kaart is meestal Noord. Dat is niet altijd zo geweest vroeger maakte men de kaarten zo dat er zoveel mogelijk op het papier kon, zodoende kom je nog oude kaarten van Nederland tegen met het westen aan de bovenkant. Dus voor je begint altijd even de oriëntatie van je kaart controleren. Heel soms staat er een noord pijl op de kaart getekend.
Kaart contact, is het grote geheim van de goede kaart loper/navigator. Je wilt op ieder moment weten waar je op de route bent en welke afslag je moet nemen. Let je even niet op dan loop je inderdaad nog op een fietspad maar ben je ondertussen wel je afslag voorbijgelopen. Hou dus altijd je vinger op de kaart. Bij zeer lange en duidelijke stukken kan je de kaart even wegstoppen.
Ik kan je vast verklappen dat je juist dan vaak verkeerd loopt of juist te ver. En dan … hoe vind je de route terug?
Verdwaald: Wat vaak helpt is de kaart goed oriënteren, dat betekent dat je de bovenkant van de kaart naar noorden draait. Vervolgens ga je aan de hand van markante punten uit de omgeving vergelijken met de kaart. Het gaat hier niet alleen om wat je ziet maar ook wat je hoort. In een groot bos zie je misschien geen autoweg/spoor maar horen kan je die vaak wel. Geeft je omgeving niet genoeg aanknopingspunten loop dan even door naar een plek die dat wel heeft. Denk aan afslagen, duidelijke bochten in een rivier. Oefen dit regelmatig door lekker tijdens een loopje op willekeurige punten te stoppen en je maatje de kaart te geven met de vraag: “Waar zijn we nu?”.
Het Kompas: extreem simpel ding dat maar 1 ding weet en dat is waar het noorden is. Zodra je weet waar het noorden is weet je ook waar het oosten zuiden en westen is. Verder heeft het kompas vaak een aantal handige hulpmiddelen. Zoals een draaibare ring met een verdeling en vaak een liniaal. Deze hulpmiddelen zijn bedoeld om de looprichting vanaf je kaart over te nemen naar de omgeving waar je loopt.
Oefening: Onderzoek het kompas.
Pak een kompas en verdraai de graden schijf. Dit gaat je straks helpen om de kaart hoek over te nemen.
Draai nu zelf rond en kijk wat de naald doet.
Draait je naald snel of schokkerig, moet je je kompas waterpas houden of mag hij ook onder een hoek staan? Hou je kompas bij een ander kompas en kijk wat er gebeurt. Let op, metalen objecten in de buurt kunnen het kompas beïnvloeden.
Oefening: De richting van een kaart overnemen:
Pak een kaart, verzin waar je nu bent en waar je naar toe wil.
Leg je kompas met rechte kant of liniaal vanaf het begin naar je eindpunt. Daarna draai je de lijntjes van de bodem plaat parallel aan de noord zuid (= boven onder) hulplijntjes van je kaart. Mocht je kaart die niet hebben dan maak je een vouw. Nu is je kompas geijkt voor je looprichting en kan je je doel bereikt. Dus hollen maar?
Nee, je pakt je kompas van de kaart checkt of Noord van je naald overeen komt met noord op je schaal van je kompas, kijk nu over je kompas naar je doel en zoek naar de eerste duidelijke punten bv een speciale boom tussen jou en je doel. Zodra je bij die boom bent doe je het zelfde en zoekt weer een duidelijk punt op je route, etc tot je bij je doel bent.
Oefen met je kaart en kompas tijdens je rondje met de hond of kinderwagen of wanneer je pokemonstops zoekt. Zodra het in je systeem zit hoef je er niet meer over na te denken en kan je het niet meer fout doen … tot die tijd kost het zeeën van tijd.[metaslider id=3002]
Deel 2:
Vanaf hier proberen we wat verdieping te geven en moet je maar zien wat je wel en niet blijft onthouden.
Lees de omgeving:
Het schatten van afstanden, 100 meter naar het noorden is soms 75 passen van één been (=scheelt een boel getel tov twee benen 😉 en soms 85 door het zand en soms 100 door een dicht dennenbos.
Oefening stappen tellen: Door een bekende afstand te oefenen zal je al snel een goed gevoel krijgen voor afstanden. Hectometer paaltjes staan 100 meter uit elkaar en in het midden staat een hulp paatje op 50 meter. Ideaal dus om stappen te leren tellen. Probeer het ook uit met verschillende tempo’s en met verschillende ondergronden.
De directe omgeving heeft aanknopingspunten die je terug kan vinden op de kaart, denk bijvoorbeeld aan walletjes, kuilen en heuvels. Kavels met bomen en open plekken zijn zeer matige indicaties aangezien alle bossen in Nederland regelmatig geoogst worden. Staat het wel op de kaart dan kan het kloppen, maar staat het niet op de kaart dan zegt dat lang niet alles.
Sterren, zon en maan:
Voor de uitvinding van het magnetisch kompas navigeerde men ook al. In het begin was dat aan de hand van de omgeving denk aan een hoge berg of een groot meer. Later kwamen daar hulpmiddelen als sterren zon en maan bij. De zon komt op in het oosten op en gaat in het westen, zo hebben we dat geleerd. Dat komt maar op twee dagen per jaar voor. Namelijk begin van de Lente ( 21 maart) en begin van de Herfst (21 september). Wat wel altijd vastligt is het hoogste punt van de zon altijd in het zuiden is. De tijd varieert een beetje rond de 12:40 (of 13:40 tijdens de zomer tijd) . Het zelfde geld voor de maan, ook de maan zal in het zuiden zijn hoogste punt bereiken.
Oefening schaduw:
Hou op een zonnige dag een bij hoe kort de schaduw van een stokje wordt tussen 11 en 14 uur.
Als het niet lukt op een dag probeer het dan de volgende dag nog een keer.
Verschillende soortenkompassen en hun speciale functies:
Dit is wellicht het bekendste wandelaars kompas.
Het kompas heeft een naald met een rode markering die noord aangeeft, een schaal in graden (360), markeringen voor noord, oost, zuid en west en een liniaal met verschillende kaart schalen. Dit kompas is prima te gebruiken als je stil kan staan om te navigeren.
Onderstaand is een voorbeeld van een kompas dat je kan gebruiken als je niet constant stil wil stilstaan om de exacte richting te bepalen. Met name mountainbikers en zeer snelle orientatielopers gebruiken dit kompas zodat je in een oog opslag kan zien of je ongeveer in de juist richting gaat.
Kompas en GPS horloge.
Ook sport horloges en telefoon hebben een goed bruikbaar kompas. En als je bijvoorbeeld waypoint of routes invoert staat zelfs de juiste loop richting in het scherm. Let wel deze moeten wel correct gekalibreerd zijn.
Route planning,
Nu we de basisvaardigheden onder de knie hebben begint de (voor)pret. Misschien wel het allerbelangrijkste onderdeel van iedere reis, hoe kort ook, is de voorbereiding. Ik kan uren naar de verschillende kaarten kijken om de leukste punten of mooiste routes te vinden en dat terwijl ik vaak niet eens weet hoe het er in het echt uitziet. Kaarten geven bijvoorbeeld aan waar je kan slapen, eten (kopen), rusten, mooie uitzichten enzovoort. Zonder goede voorbereiding loop je vaak op enkele honderden meters langs de mooiste weggetjes of bijzonderheden. Onder het kopje “Links naar kaarten” kan je opzoek gaan naar bijzondere punten dicht bij jou in de buurt. Vergeet ook niet dat internet een uitstekende bron is om informatie in te winnen die je kan helpen bij het goed plannen van je reis.
Wat je allemaal mee kan (moet) nemen tijdens je reis kan je lezen in ons meerdaagse trailrun/adventure ABC .
GPS APPS:
Links naar kaarten:
http://pdokviewer.pdok.nl/ ( zeer veel opties va 1:10000
https://ahn.arcgisonline.nl/ahnviewer/ ( iets makkelijker dan pdokviewer )
https://scouting-weredi.nl/algemeen/kaarten ( mooie kaart va 1:25000)
https://afstandmeten.nl/ ( leuk voor starters en delen van routes geen of matige hoogte indicaties )
https://www.google.nl/maps/ ( leuk voor starters en delen van routes geen of matige hoogte indicaties )
https://www.bing.com/maps/ ( recente lucht fotos )
https://www.gpsies.com/ ( delen van routes, geen of matige hoogte indicatie )
http://opentopo.nl/ ( hoge resolutie kaarten, matige hoogte indicatie )
https://www.topotijdreis.nl/ ( heel veel historische kaarten va 1800 tot nu )
https//oomap.co.uk/global mooi tool veel wegen geen hoogtelijn
Delen, lenen, doorlinken, kopiëren mag mits kosteloos in originele staat en met bron vermelding.
(c) Adriaan@GAANenBeleven.nl