Wandelen door Herfte in 1825 — waar wortels verhalen vasthouden
Soms open je een oude kaart – een kadastrale minuut uit 1832, een veldschets van Waterstaat, een potloodschets vol vlekken – en plots bevind je je in Herfte, het jaar 1825. Geen asfalt, geen erfafscheidingen, alleen landschap dat ademhaalt. Een landschap dat wij in gedachten herbeleefden, reizend door tijd en ruimte.
Het natte koeland en de Herftebeek
We begonnen bij het koeland, waar nu LandGOEDvoeten rust, en liepen langs de Herftebeek – toen nog een bescheiden regenafwateringssloot richting de Salnese Wetering. In 1825 voerde zij het regenwater af zoals op de historische bekenkaart te zien is.
De beken en watergangen van Herfte, Wijthmen en Zalne
De Eierweg en het huisje van Oud
Via een eenvoudige plank staken we over en betraden de Oude Eierweg, een zandpad dat later leidde naar waar nu Tony woont. In 1825 was daar echter niets dan een zandduin – de plek van het latere huisje van de familie Oud. Het verhaal daarvan staat beschreven op de blog ‘Het huisje van Oud’.
Assevoort, hakhoutbosjes en het Beter-met-Bos-Bos
Langs Assevoort aan de oude Eierweg kwamen we sporen tegen van oude structuren en bosbeheer. Op de pagina ‘De Hakhout bosjes’ legt Adriaan uit hoe hakhoutbeheer eeuwenoud is: steeds opnieuw latende uitschoten uit de wortel, cyclisch en duurzaam.
De grens tussen Herfte en Wijthmen
Op oude kaarten zie je nog hoe scherp de grens liep – een lijn die de erfverdelingen bepaalde. We grapten over de kans om het noordelijke deel van het voetbalveld in Herfte te laten vallen, maar zoveel humor hadden de kaarttekenaars niet.
We lopen door. In de jaren ’80 werd hier nieuw bos geplant: geen doorn in het oog, maar juist rijk gevarieerd – door ons gekscherend aangeduid als het Beter-met-Bos-Bos. Gebaseerd op ervaringsrijke beplanting, zonder die eentonige rijtjes, maar juist als organisch geheel.
Herfte Wijthmen oneindig mooi maar begrenst
Wijthmerplas: zandplas en familieverhalen
We kwamen aan bij de plas, van Ossel later van Tielbeke-Lokin – zandwinning. Voor verschillende groepen was het van Ossel, Tielbeke, of simpelweg het Zandgat. De geschiedenis van deze plek is beschreven in relatie tot de families (De tennisbaan aan de Wijthmenerplas).
Boswijk en de oude beuk,
Bij het parkje van Boswijk bekeken we de indrukwekkende oude beuk, geplant rond 1800. Het is geen zaailing, maar een samengestelde boom die door zijn dichte schikking hoogte zocht. Ooit wandel Rhijnvis Feith hier de dichter burgemeester van Zwolle.
We staken over naar de golfbaan en werden gastvrij onthaalt met koffie thee en een enorm schaal cake. We genoten van het geweldige uitzicht, vanaf de glooiingen bij de golfbaan vingen we een glimp op van de plek waar ooit havezate Selhorst lag – herkenbaar aan zijn karakteristieke vierkante slotgracht. Het huis zelf was (mogelijk) meer een havezate dan een kasteel: landelijk, representatief, maar in schaal bescheiden (Selhorst op Adriaanvoeten.com).
Het Erfgenamebos: merkwaardig overblijfsel
Het Erfgenamebos is een naam die teruggaat op het markerecht van Herfte – oorspronkelijk collectief grondgebruik met erfopvolging, waarbij stemrecht van ouder op kind overging volgens vaste regels. De marke is in 1836 opgeheven, maar één stukje bleef onaangeroerd, juist door de glooiing en omvang (Een kijkje in het markerecht van Herfte).
Hoewel het hakhoutbeheer doorging, is het bos tijdens de Tweede Wereldoorlog voor een groot deel afgebrand door de Duitse bezetter die de controle verloor over ondergrondse activiteiten – inclusief het houten huisje. Na de oorlog werd dat huisje herbouwd in de stijl van Rietveld herbouwd (Het huisje in het Erfgenamebos).
Langs Boerderij Anderlo en terug naar Herfte
De tocht eindigde bij boerderij Anderlo, een herkenningspunt in het landschap. Daarna keerden we terug naar Landgoed Herfte, waar we begonnen bij het natte land. En daar bleef het nog lang onrustig – niet van wind of geluid, maar van gedachten, herinneringen en verbeelding.
Naschrift:
Deze wandeling is zorgvuldig afgestemd op historische bronnen: kaarten, registers, bosverhalen en oude afbeeldingen van Adriaan’s blogpagina’s: ‘Het huisje van Oud’, ‘Het huisje in het Erfgenamebos’, ‘Een kijkje in het Markerecht van Herfte’, ‘De Hakhout bosjes’, ‘De Wodans eiken van Herfte’, ‘Selhorst’, en ‘De tennisbaan aan de Wijthmenerplas’.