De beken en watergangen van Herfte, Wijthmen en Zalne

Het buitengebied ten oosten van Zwolle – met de buurtschappen Herfte, Wijthmen en Zalné – wordt doorsneden door een aantal historische weteringen en beken. Deze watergangen spelen een cruciale rol in de afwatering van het agrarisch landschap en hebben in veel gevallen een lange geschiedenis die teruggaat tot de middeleeuwse ontginning van het gebied.

Emmertocht (Emmer Tochtsloot)

De Emmertocht is de belangrijkste watergang binnen Herfte. Deze tochtsloot, die waarschijnlijk al vóór de 17e eeuw is gegraven, voerde oorspronkelijk water noordwaarts richting de Vecht. Rond 1687 is de loop aangepast, waarna de Emmertocht werd aangesloten op de Marswetering en sindsdien zuidwaarts afwatert richting Zwolle.

Hoewel de Emmertocht daarmee technisch gezien onderdeel is gaan uitmaken van het watersysteem van de Marswetering, blijft het traject binnen Herfte in de praktijk en in lokaal gebruik bekend als de Emmertocht of Emmertocht(sloot). In functie en naam geldt zij als een zelfstandige watergang binnen de gemeente Zwolle.

Marswetering

De Marswetering is een prominente watergang in de gemeente Dalfsen. Ze ontspringt ten oosten van Vilsteren en voert water zuidwaarts af richting Zwolle, als onderdeel van een groter stelsel van ontwateringsstructuren in Salland.

Binnen de gemeentegrens van Dalfsen heeft de Marswetering een duidelijk hoofdrol als regionale afvoer. Echter, zodra de Marswetering het grondgebied van Herfte en daarmee de gemeente Zwolle binnenkomt, wordt zij lokaal aangeduid als de Emmertocht. Deze naamwisseling weerspiegelt de historische betekenis en lokale identiteit van de waterloop, die afwijkt van de formele naamgeving binnen de grotere hydrologische structuur.

Zalnése Beek en Zalnése Wetering

In de buurtschap Zalné lopen twee verwante watergangen:

  • De Zalnése Beek is een natuurlijke waterloop met een meanderend karakter. Ze is vermoedelijk ontstaan uit een oude veenstroom of een laaggelegen afstromingslijn.
  • De Zalnése Wetering is een gegraven watergang die parallel aan de beek loopt en verantwoordelijk is voor een groot deel van de agrarische afwatering.

Beide stromen maken deel uit van het watersysteem dat uiteindelijk via Zwolle uitwatert richting het Zwarte Water.

Overige weteringen in de omgeving

Naast de bovengenoemde watergangen zijn ook de volgende structuren van belang:

  • Achterbeltse Wetering: Gelegen tussen Herfte en Wijthmen. Deze wetering voert water af uit het hoger gelegen landbouwgebied rond de Achterbelt.
  • Baarler Wetering: Bevindt zich noordelijker en voert water af richting Berkum en de stadsrand van Zwolle. De wetering maakt deel uit van het grotere netwerk rond de Aalanden.

Samenvattende tabel

NaamTypeLocatieOpmerkingen
Emmertocht (Tochtsloot)GegravenHerfteHistorische watergang, lokaal deel van Marswetering, eigen naamgeving
MarsweteringGegraven / rivierVilsteren → ZwolleHoofdafvoer in Dalfsen, heet binnen Zwolle ‘Emmertocht’
Zalnése BeekNatuurlijke beekZalnéSlingerende, natuurlijke waterloop
Zalnése WeteringGegravenZalnéVoor agrarische ontwatering
Achterbeltse WeteringGegravenHerfte – WijthmenRegionale afwatering
Baarler WeteringGegravenTussen Zalné en BerkumOnderdeel van groter afvoernetwerk

Bronnen en referenties

Historische en topografische kaarten:

Literatuur en naslagwerken:

  • Temminck Groll, J.J. (red.), Overijssel – Monumenten in Nederland, Rijksdienst voor de Monumentenzorg, 2000.
  • Heuvelink, M., Weteringen in Salland en Vechtdal: geschiedenis en functie, Stichting IJssellandschap, 2014.
  • Gemeente Zwolle, Beleidsnota Waterbeheer Buitengebied Zwolle, 2019.
    https://www.zwolle.nl

Lokale en regionale bronnen: