Historische context
In 1672, het zogenoemde Rampjaar, werd de Republiek der Verenigde Nederlanden aangevallen door onder meer het bisdom Münster onder leiding van Bernhard von Galen (Bommen Berend). Na de snelle val van Deventer capituleerde Zwolle op 23 juni 1672. De stad bood nauwelijks militair verzet, ondanks de aanwezigheid van moderne vestingwerken.
Vesting Zwolle en het verdedigingssysteem
Zwolle beschikte in de 17e eeuw over een uitgebreid vestingstelsel, bestaande uit:
- Aarden wallen met bastions
- Hoornwerken en ravelijnen
- Inundatiegebieden en watergangen
- Een gordel van buitenposten in het omliggende land
Deze buitenposten hadden als doel het controleren van toegangswegen, het vertragen van vijandelijke troepen en het verschaffen van vroegtijdige waarschuwing aan de stad.
Ligging en functie van Selhorst
Selhorst lag ten westen van Zwolle, in het gebied Wipstrik–Herfte. De naam duidt op een verhoogde plek (horst) in een verder laaggelegen landschap. Historische kaarten en latere archiefvermeldingen wijzen op Selhorst als een erf of buitenplaats.
Binnen het verdedigingssysteem had Selhorst waarschijnlijk de volgende functies:
- Observatie van westelijke aanvoerroutes
- Beperkte controle over landwegen en kaden
- Onderdeel van de buitenste verdedigingsgordel
Er zijn geen aanwijzingen dat Selhorst een zelfstandig fort of permanente militaire bezetting kende.
Militaire gebeurtenissen in 1672
De Munsterse aanval op Zwolle verliep snel en georganiseerd. De stad capituleerde voordat buitenposten effectief konden worden ingezet. Er zijn geen bronnen die melding maken van gevechten, belegering of vernieling bij Selhorst.
Na de overgave trokken Munsterse eenheden vanuit Zwolle richting Hasselt en Noord-Overijssel. Deze troepenbeweging vond plaats door het westelijke buitengebied, waar Selhorst deel van uitmaakte. De rol van Selhorst bleef hierbij passief.
Analyse: beperkte betekenis door systeemfalen
De geringe rol van Selhorst in 1672 is te verklaren door:
- Onvoldoende bemanning van vesting en buitenposten
- Ontbreken van gecoördineerde verdediging
- Snelle bestuurlijke capitulatie van Zwolle
Hierdoor functioneerden locaties als Selhorst niet als actieve verdedigingsposten, maar uitsluitend als landschappelijke elementen binnen een theoretisch verdedigingsmodel.
Historische betekenis
De betekenis van Selhorst ligt niet in militaire acties, maar in de ruimtelijke en strategische context van de Zwolse verdediging:
- Voorbeeld van civiel-militaire verweving in het buitengebied
- Illustratie van de afhankelijkheid van lokale infrastructuur
- Aanduiding van zwakke schakels in vroegmoderne stadsverdediging
Na 1672 verdween Selhorst uit militaire documenten en bleef het gebied in agrarisch gebruik.
Tijdlijn 1672
- 21 juni – Inname van Deventer
- 23 juni – Capitulatie van Zwolle
- 24 juni – Val van de Ommerschans
- 28 juni – Rapportage Zwols bestuur over onhoudbare verdediging
- 4 juli – Overgave Coevorden
Conclusie
Selhorst maakte deel uit van het verdedigingslandschap rond Zwolle, maar speelde in 1672 geen actieve militaire rol. Dit was geen gevolg van de locatie zelf, maar van de snelle ineenstorting van de Zwolse verdediging als geheel.
Meer verdieping zoek dan hier:
Archief- en primaire bronnen
Stadsarchief Zwolle. Resoluties van de magistraat en correspondentie, juni–juli 1672. Zwolle.
Staten-Generaal der Verenigde Nederlanden. Resolutiën der Staten-Generaal, 1672. Nationaal Archief, Den Haag.
Pamfletten en kronieken betreffende de Munsterse inval in Overijssel, 1672. Diverse drukken.
Secundaire literatuur
Petersen, J.W. van. Zwolle als vestingstad. Zwolle.
Van den Broek, J. Overijssel in het Rampjaar 1672. Zwolle.
Kuys, J. Bernhard von Galen en de oorlogen van Münster. Münster.
Streng, J.C. De belegeringen van Noord- en Oost-Nederland in 1672. Groningen.
Cartografische bronnen
Overijsselse Atlas. Historische kaarten van Zwolle en omgeving (17e–19e eeuw). Zwolle.
Kadaster / Overijsselse collecties. Polder- en kadastrale kaarten Wipstrik–Herfte (18e–19e eeuw).
De ligging van het verdedigingswerk Selhorst:
Hopelijk kan de vorm weer terug komen tijdens de aanleg van een extra hole voor de golfbaan?
