Herfte staat bekend om zijn rijke dassenpopulatie. Overal in het gebied zijn zogenaamde Dassenburchten te vinden: kleine nederzettingen van dassen, vaak met duidelijke neusjes – de vroedplekjes van deze mysterieuze bewoners. Een van de bekendste Dassenburchten ligt in het erfgename Bos, maar ook rond de golfbaan, en op Selhorst zijn er meerdere te ontdekken. Zelfs in het weilandgebied langs de Emmertochtsloot en Marswetering zijn Dassenburchten gespot, vaak zichtbaar op nachtopnames van deze nachtdieren.

Interessant is dat Dassenburchten niet altijd permanent bewoond zijn. Een dassenfamilie heeft een hoofdburcht en meerdere bijburchten die zij afwisselend gebruiken. Het ene jaar kan een burcht intensief bezocht worden, het andere jaar nauwelijks. Toch zijn sporen van activiteit – graafsporen, verbouwsporen en zelfs “boeksporen” – vaak duidelijk te vinden. Rondom de burchten zijn soms ook zogenaamde foerageer sporen zichtbaar, indicaties van de voedselzoektochten en het ingenieuze gedrag van de dassen.

Historisch gezien horen Dassenburchten onlosmakelijk bij Herfte. De aanwezigheid van oude rivierduinen biedt ideale locaties: hogere, goed doorlatende grond die zelfs bij stijgend water droog blijft. Wat minder bekend is, is dat Herfte ook eeuwenoude hakhoutbosjes kent, die al op kaarten uit 1800 zijn ingetekend en vaak nog steeds aanwezig zijn. Deze langdurige stabiliteit van de bodem, vegetatie en lokale fauna maakt het plausibel dat sommige Dassenburchten honderden, mogelijk zelfs duizenden jaren oud zijn.

Recente onderzoeken van de Werkgroep Das en Boom, en van Natuurlijk Landschap, wijzen erop dat er in Nederland plekken zijn waar Dassenburchten uitzonderlijk oud zijn. Herfte zou daar zeker een van kunnen zijn. Hoewel je op het eerste gezicht niet veel ziet, vertellen de strategische ligging van de burchten en de ouderdom van de omringende vegetatie een verhaal van continuïteit en ecologische geschiedenis.

Het zou interessant zijn om in samenwerking met organisaties zoals de Dassenstichting of lokale onderzoeksinitiatieven historisch onderzoek te doen naar deze bijzondere burchten. Hoe oud zijn ze eigenlijk? En welke rol hebben ze gespeeld in het landschap van Herfte door de eeuwen heen? Eén ding is zeker: de dassen van Herfte zijn niet zomaar bezoekers van het bos en de weilanden – ze zijn een eeuwenoud onderdeel van het verhaal van dit bijzondere stukje Nederland.

Meer verdieping:
Bijzonder de moeite waard om te luisteren:
https://www.bnnvara.nl/vroegevogels/artikelen/een-leven-in-teken-van-de-das

Het territorium van een dassenfamilie hangt af van de beschikbaarheid van voedsel, dichtheid van dassen in het gebied en de kwaliteit van het habitat, maar we kan het vrij nauwkeurig omschrijven:

• Gemiddeld bestrijkt een dassenfamilie een oppervlakte van 10 tot 30 hectare.
• In voedselarme gebieden kan dit oplopen tot 50 hectare of meer.
• De grenzen van het territorium worden bepaald door geurmarkeringen (urine en klieren) en sporen van gebruik, zodat andere dassen het gebied vermijden.
• Binnen dit territorium ligt meestal één hoofdburcht en meerdere bijburchten, die de familie afwisselend gebruikt.
• Het territorium kan overlappen met dat van buren, maar doorgaans vermijden dassen directe confrontaties.

Kortom, een dassenfamilie heeft een flexibel maar duidelijk afgebakend territorium, dat groot genoeg is om voedsel te vinden, maar klein genoeg om het goed te verdedigen.

Herfte voorkomende das-achtigen:

1. Europese das (Meles meles) – de klassieke das, te vinden in bossen en landbouwgebied.
2. Steenmarter (Martes foina) – vaak in landbouwgebieden en bij boerderijen.
3. Boommarter (Martes martes) – meestal in oudere bossen.
4. Otter (Lutra lutra) – aan wateren, rivieren en moerassen.
5. Wezel (Mustela nivalis) – klein, in open veld en grasland.
6. Hermelijn (Mustela erminea) – in open terrein, iets noordelijker maar soms ook hier.
7. Bunzing (Mustela putorius) – wilde soort, bos- en waterranden.
   
   

Wat eten dassen?

Dassen zijn alleseters – hun menu bestaat uit:

🪱 Dierlijk voedsel

• Regenwormen (favoriet)
• Insecten en kevers
• Kleine knaagdieren
• Jonge vogels of eieren (soms)

🍎 Plantaardig voedsel

• Bessen
• Appels
• Kersen
• Hazelnoten
• Wortels en knollen
• Paddenstoelen

🌱 Seizoensverandering

• Lente & zomer: regenwormen en insecten
• Herfst: bessen en noten
• Winter: wortels, knollen en plantaardige resten

Herfte-Wijthmen, een landschap van tijd en leven.

Hier, net buiten de drukte van Zwolle, ontvouwt zich een bijzonder stukje Overijsselse historie. Een buitengebied waar euwenoude hakhoutbosjes en rivier duinen als stille getuigen staan van vroegere tijden. Waar het boerenland de contouren tekent van een landschap dat zich langzaam maar gestaag beweegt tussen behoud en verandering. Maar wat is de status van dit gebied? Wat mag er nog? En hoe kunnen we het werkelijk natuurlijk houden?

De regels van het landschap

Het buitengebied van Herfte-Wijthmen wordt bestuurd door een complex web van regels en plannen. De gemeente Zwolle stelt duidelijke kaders vast in haar bestemmingsplan Buitengebied: landbouw en natuur vormen het hart van het gebied, terwijl wonen en bouwen slechts beperkt en met mate zijn toegestaan. Dit is niet zomaar een administratieve maatregel, het is een bewuste poging om het karakter van het landschap te bewaren. Grootschalige bouwplannen of bedrijventerreinen zijn uit den boze, de natuur en het boerenleven krijgen de ruimte.

Ook de provincie Overijssel speelt een cruciale rol. Met haar Omgevingsvisie Overijssel 2021-2040 streeft ze naar een toekomst waarin het landschap en de natuur niet alleen behouden blijven, maar sterker worden. Ze zet in op multifunctioneel gebruik: landbouw die hand in hand gaat met natuurontwikkeling, het herstel van hakhoutbosjes en het creëren van ecologische verbindingen.

Wat mag wel, wat mag niet?

De regels maken duidelijk wat het landschap kan verdragen: kleine landschappelijke aanpassingen, zoals het beheer van houtwallen en hakhoutbosjes, zijn welkom. Natuurherstel krijgt volop aandacht, net als het behoud van cultuurhistorische elementen die het verhaal van Herfte vertellen.

Maar intensieve landbouw, grootschalige verharding of uitbreiding van woningen zijn onwenselijk en vaak verboden. Ze verstoren de fragiele balans van het ecosysteem en de rust die het landschap uitstraalt.

De wens: het landschap natuurlijk houden

Veel bewoners en natuurliefhebbers dromen ervan: een buitengebied dat niet alleen wordt beschermd door regels, maar echt leeft en ademt als een natuurlijk systeem. Dat vraagt om verandering, om een andere manier van omgaan met land en natuur.

Extensieve landbouw kan een uitweg bieden. Boeren die hun percelen omvormen tot bloemrijke weides, kruidenrijke akkerranden aanleggen en ruimte geven aan wilde planten en dieren. Hakhoutbosjes worden niet langer gezien als ouderwets, maar als levendige hotspots voor biodiversiteit.

Daarnaast vraagt het landschap om verbinding: groenstroken die bossen en velden met elkaar verbinden, zodat dieren kunnen trekken en ecosystemen robuust blijven. Ook de menselijke maat telt: kleinschalige, landschappelijk passende bouwvormen, met natuurlijke materialen en zonder grote impact op het zicht.

Wat moet er gebeuren?

Dit vraagt om een integrale aanpak, waarin beleid, beheer en betrokkenheid samenkomen:

• Herijk het bestemmingsplan en maak ruimte voor natuurinclusieve initiatieven.
• Stimuleer boeren met subsidies en kennis om natuurinclusief te werken.
• Behoud en herstel cultuurhistorische landschapselementen, zoals de karakteristieke hakhoutbosjes van Herfte.
• Creëer ecologische verbindingen die het buitengebied in het grotere natuurnetwerk passen.
• Betrek bewoners, natuurorganisaties en boeren actief bij beheer en beleid.
• Monitor biodiversiteit en pas beleid aan waar nodig, want natuur is dynamisch.

Herfte-Wijthmen: een voorbeeld voor de toekomst

Dit stukje Overijssel laat zien wat er mogelijk is als je verder kijkt dan regels en bestemmingsplannen. Als je het landschap niet alleen als een administratieve ruimte ziet, maar als een levend organisme, met zijn eigen ritme, geschiedenis en behoeften.

Herfte-Wijthmen kan een toonbeeld worden van hoe je het buitengebied natuurlijk houdt: niet door stilstand, maar door een zorgvuldige, mensgerichte beweging naar een duurzame en biodiverse toekomst. Een plek waar boeren, natuur en bewoners samen een nieuw verhaal schrijven, geworteld in het oude.

Bronnen en inspiratie

• Gemeente Zwolle, Bestemmingsplan Buitengebied
• Provincie Overijssel, Omgevingsvisie 2021-2040
• Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, Agrarisch natuurbeheer
• Staatsbosbeheer, Hakhoutbeheer in Nederland
• Wageningen University & Research, Natuurinclusieve landbouw
• Stichting Landschap Overijssel

Wat we geleerd hebben van het project gebied-ontwikkeling Herfte ( voorheen marswetering landen ) is dat belangen groepen als HerfteNatuurlijk.nl / PB HWZ vaak per ongeluk over het hoofd gezien worden. Laten we deze keer eens op tijd aanhaken. hier nog even een kaartje waar welk project overgaat met betrekking op Herfte.

🌿 Vechtrand in Zwolle: wat komt eraan, en wanneer kun je meedenken?

De gemeente Zwolle werkt aan een grote uitbreiding van de stad, onder de naam Vechtrand. Dit gebied ( vechtpoort 1) ligt aan de oostkant van Berkum, tussen de Ceintuurbaan, de spoorlijn en de rivier de Vecht. Hier moeten de komende decennia duizenden woningen verrijzen, met veel aandacht voor water, natuur en klimaatadaptatie.

Ook voor omwonenden en belangenorganisaties zoals HerfteNatuurlijk.nl, Plaatselijk Belang Herfte-Wijthmen-Zalné (PB HWZ) en Plaatselijk Belang Berkum is het belangrijk om te weten: wanneer kun je nog invloed uitoefenen? En: hoe ziet de planning eruit?

We zetten het voor je op een rij.

⸻

🧭 Wat is Vechtrand?
• Vechtrand (ook wel Vechtpoort 1 genoemd) is een van de grootste toekomstige uitbreidingslocaties van Zwolle.
• De gemeente denkt hier aan ruim 3.000 woningen, verspreid over meerdere fases.
• Kenmerkend is het idee van een blauwgroene woonwijk: water, groen, klimaat adaptief en natuurinclusief.
• Er is veel aandacht voor het landschap en de rivier de Vecht — met plannen voor een nieuwe waterstructuur: de “Nieuwe Vecht”.

⸻

📅 Planning in een notendop

Hieronder zie je in één overzicht de tijdslijn van Vechtrand, met daarbij aangegeven wanneer en hoe lokale partijen kunnen meedoen.

Periode Wat gebeurt er? Hoe kun je meedenken?
2023 – 2025 Visievorming, ruimtelijk toekomstperspectief Inspraak bij bijeenkomsten, brieven, gesprekken met gemeente
April 2025 Gemeente legt voorkeursrecht op grond Vechtrand PB HWZ, HerfteNatuurlijk.nl en PB Berkum kunnen zich melden
2025 – 2030 Uitwerking plannen: landschap, verkeer, water, ecologie Deelname aan themagroepen of klankbordgroepen
vanaf 2030 Bouw van eerste woningen in Vechtrand Alleen nog formele inspraak (vergunning, bestemmingsplan)
tot 2040 Oplevering laatste woningen Monitoren uitvoering en leefbaarheid

⸻

🗣 Wat kunnen PB HWZ en HerfteNatuurlijk.nl nu doen?

Voor organisaties die opkomen voor het landschap, ecologie of dorpskarakter van Herfte, Wijthmen, Zalné en Berkum is nú het moment om betrokken te raken:
• 📬 Stuur een gezamenlijke brief of visiestuk aan het projectteam van Vechtrand. Geef daarin aan waar jullie op willen meedenken: houtwallen, zichtlijnen, waterbeheer, verkeersdrukte, enzovoort.
• 🤝 Vraag een gesprek aan met de gebiedsmanager of gemeentelijk projectleider.
• 🌱 Bundel krachten met andere wijkgroepen zoals PB Berkum, Spoolde, Vrienden van de Vecht of de groene organisaties in Zwolle.

⸻

🌾 Waarom is dit belangrijk?

Wat er de komende jaren in Vechtrand gebeurt, zal tientallen jaren het landschap en leefklimaat aan de rand van Zwolle bepalen. Juist omdat er nog veel open ligt — van waterlopen tot wegen, van boomstructuren tot woningtypes — is het waardevol dat betrokken bewoners nu al meepraten. Niet pas als de schop de grond in gaat, maar al in het schetsstadium.

Want zoals we weten: wie het landschap serieus neemt, begint op tijd.

Extra verdieping:

Vechtpoort 1 is het deel waar de 3000 huizen komen en loopt idd tot de grens van de spoorlijn naar Meppel. MAAR vechtpoort 2 gaat over bijna de 1/2 van Herfte (zie kaartje ) en heeft verstrekkende gevolgen voor de waterhuishouding dat hoeft niet altijd negatief te zijn maar het is wel verstandig om nu vast mee te denken.

Sinds “de brief” is er veel gebeurd waar we allemaal best trots op mogen zijn.

Binnen de kortst mogelijke tijd staken we de koppen bij elkaar en ondernamen we actie.
Niemand was op de hoogte; gebiedsnamen waren verstopt achter nietszeggende projectnamen.
Maar het ging over ONS HERFTE, niet over de Ceintuurbaan of verzamelnaam “Marswetering” – drassig land dat werkelijk overal ligt: langs de Vecht, in Ittersum, Dalfsen, Ommen, Wijhe en ga zo maar door.

In plaats van met mestwagens naar het stadhuis te rijden, kozen we voor een andere aanpak: eentje waarin we duidelijk maakten wat we wel willen, en wat liever niet.
Dat bleek een goede keuze. We kregen excuses en uitleg over wat er mis was gegaan, en dat is prima – maar liever pakten wij door met onze eigen visie: wat WIJ willen.

Wie is ‘WIJ’?
Dat ging snel. We begonnen met twee acties: de inspraakbrief voor de gemeenteraad en het samenwerken via HerfteNatuurlijk.nl.
Binnen een maand bereikten we meer dan 80 gezinnen die zich achter de punten schaarden. Ondertussen zijn dat er veel meer, verspreid over alle straten en stegen van Herfte. Ook vanuit Wijthmen is er veel steun en betrokkenheid.

Vanaf het eerste moment was Plaatselijk Belang HWZ betrokken. Toen we officieel deelnamen aan de vergaderingen, kregen we het mandaat om onder de stichting-vlag van PB te werken – anders hadden we zelf een stichting moeten oprichten.
Zoals Hans en Rob het treffend verwoorden:

“Een autonome werkgroep Herfte Natuurlijk onder de vlag van Plaatselijk Belang.”

Wat hebben we al bereikt?

• We staan stevig op de kaart als HerfteNatuurlijk en worden serieus betrokken bij de plannen.
• We hebben goede contacten met de golfclub; onze punten zijn opgepakt of worden serieus bekeken sterker het merendeel is al uitgevoerd.
• Er wordt gewerkt aan een tweede wandelroute – de eerste wordt al dankbaar gebruikt.
• De geluidsoverlast van de plas wordt serieus gemonitord en is nog nooit zo laag geweest (99% te danken aan Eko!).
• De eerste “praatplaatjes” van de gebiedsontwikkeling HERFTE zagen er veelbelovend uit.

Aandachtspunten zijn er natuurlijk nog steeds:

• Verkeer: er is nog weinig voortgang, vooral als het gaat om de Herftelaan en de Valkebergweg – daar blijft het stil.
• Wonen: we blijven voorstander van woningbouw op eigen erf voor familie of naasten, zoals Herfte altijd gegroeid is, liever geen speculatie huizen in ons mooie Herfte.

De kas commissie van HerfteNatuurlijk.nl heeft het makkelijk, koffie thee en koek regelen we zelf wel. De website wordt bijgehouden door en voor ons zelf.

Vechtpoort 1, Buyten van Wijthmen, Gebied ontwikkeling Herfte Marswetering Landen — al deze ontwikkelingen vormen schakels in het veranderende buitengebied rond Herfte. Hier ligt de kans om niet alleen woningen te bouwen, maar óók het landschap sterker, mooier en toekomstbestendiger te maken.

Zelf fiets ik ’s avonds vaak nog een uurtje. Dan draai ik regelmatig even Selhorst op, langs de houtwallen en oude sporen van het boerenland. Genieten van wat er nog is, beseffend dat hier straks zo’n veertig procent meer woningen kunnen staan. Minder ruimte voor wat ooit was. Ik noem het lummelen. Ogenschijnlijk doelloos rondfietsen. Maar juist daar — in die kleine tochtjes — ontstaan mijn mijmeringen. Ideeën over hoe het misschien óók kan.

Hier mijn mijmeringen over hoe het ook anders kan:

Marswetering Landen: klein plan, groot voorbeeld

Herfte — juni 2025

Op het historische erf Selhorst, te Herfte, wonen we tegenwoordig met zes gezinnen. Eeuwenlang was dit een boerengemeenschap, met akkers, houtwallen en de slingerende Herfterwetering op een steenworp afstand. Maar ook hier beweegt de tijd verder.

Grondeigenaar is een groep weldoeners die de golfclub Zwolle willen helpen Stugz en bezit een paar hectare weiland op Selhorst. Er ligt een concreet plan: een deel van de grond inzetten voor uitbreiding van de naastgelegen Golfbaan Zwolle, en op het overige deel drie vrijstaande woningen realiseren. Een kleinschalige ontwikkeling op het oog. Maar wie iets verder kijkt, ziet al snel bredere mogelijkheden ontstaan.

Slimme combinaties

De gemeente Zwolle bezit zelf ook gronden in de directe omgeving waar wél grootschalige woningbouw mogelijk is, zoals in het nabijgelegen project Vechtpoort 1.

Door deze ruimtelijke puzzel op een slimme manier in te richten, kunnen we verschillende doelen tegelijk bereiken. Denk aan:

• bouwen waarbij de natuur wordt meegenomen (natuur inclusief bouwen),
• Sporadisch bouwen op eigen erf ( Huisje erbij – wens en werkelijkheid )
• het vasthouden van water om overlast te voorkomen (retentie),
• het verbeteren van landbouwgrond,
• het creëren van leefomgeving voor dieren,
• en het bieden van ruimte voor recreatie.

Zo ontstaat een toekomstbestendig landschap waarin mens en natuur elkaar versterken.

Een concreet stappenplan:

• Stugz stelt een deel van zijn hectares beschikbaar voor uitbreiding van de golfbaan.
• Stugz behoudt ruimte voor drie woningen, maar op een alternatieve locatie binnen Vechtpoort 1.
• De gemeente Zwolle ruilt een mooie grond positie met Stugz zodat Jansen vastgoed een mooie pilot kan maken op vechtpoort 1 om deze 3 villa’s een toonbeeld van natuur inclusief bouwen te maken.
• De parkeerplaats van de Wijthmenerplas en de wieler-/skeelerbaan en MOGELIJK in de winter een opgespoten ijsbaan wordt deels verplaatst richting het parkeerterrein van de golfbaan.
• In het vrijgekomen gebied ontstaat ruimte voor meer dag recreatie, natuur compensatie, retentie immers onze wijthemerplas is ook een enorme bak met water. Wellicht is het doelloze bosje bij de prachtige waterpasage onder het spoort een mooie plek voor een permanent hondenlos loop gebied voor Zwolle.

Zo ontstaat er ruimte voor een kleinschalige ontwikkeling die tegelijk een groter belang dient: behoud van erfgoed, versterking van recreatie, versterking van natuur, en het zorgvuldig inpassen van woningbouw.

Financiële onderlegger

Ook kleine projecten genereren door de hoge vastgoedprijzen aanzienlijke omzet. Hier een vergelijking:

Kansen voor Herfte en Zwolle

Vechtpoort 1, Buyten van Wijthmen, Marswetering Landen — al deze ontwikkelingen vormen schakels in het veranderende buitengebied rond Herfte. Hier ligt de kans om niet alleen woningen te bouwen, maar óók het landschap sterker, mooier en toekomstbestendiger te maken.

Het begint met goed kijken. En een beetje lummelen helpt altijd.

Adriaan Voeten
Onderzoeker voor HerfteNatuurlijk

Ter ondersteuning hebben we een poll gehouden onder de actieve leden van HerfteNatuurlijk, hier uit blijkt dat 100% van de stemmers tegen het bouwen op Selhorst is met als doel “geld genereren “.

Poll: interesse in een extra huisje op eigen erf

We vroegen:
Wat is je mening over de mogelijkheid om een extra – dus kleine – woning op eigen erf te plaatsen?

Er waren zes antwoordopties:
• Nee, geen belangstelling voor een huisje erbij
• Nee, de huidige regels voor oudere woningen zijn prima
• Ja, ik wil graag een kleine woning zetten zodat de kinderen op ons erf kunnen
• Ja, ik wil graag dat mijn kinderen hier kunnen logeren in hun eigen logeer- of vakantiehuis
• Anders, namelijk…

De stemverdeling laat niets aan het toeval over:
• 6 stemmen voor: “Ja, ik wil graag dat mijn kinderen hier kunnen logeren in hun eigen logeer- of vakantiehuis”
• 3 stemmen voor: “Ja, ik wil graag een kleine woning zetten zodat de kinderen in ons huis kunnen” (dus: om later te kunnen wisselen van woning)
• 1 stem voor: “Nee, geen belangstelling voor een huisje erbij” – in dit geval is er net een grote B&B bij gebouwd.

• 1 Het veld “Anders, namelijk” werd ingevuld met de opmerking “Heb al een klein huisje bij de kinderen, heel fijn om zo te kunnen wonen” met precies diezelfde wens: Ja, ik wil graag een kleine woning zetten zodat de kinderen op ons erf kunnen. Daarmee valt ook die stem feitelijk onder de grootste categorieen.

Opvallend is dat er geen stemmen kwamen op de optie “Nee, de huidige regels voor oudere woningen zijn prima” – een duidelijk signaal dat er behoefte is aan meer flexibiliteit en maatwerk in het buitengebied.

Daarnaast kwam er nog een goede vraag binnen:

“Wat als je geen kinderen (meer) hebt – kan het dan ook voor familie of vrienden?”
Een terechte opmerking. De behoefte aan een extra huisje blijkt niet alleen te draaien om kinderen, maar ook om andere vormen van nabijheid en zorgzaamheid: een broer, een vriendin, een hulpbehoevende ouder of gewoon een fijne logeerplek voor wie dichtbij je staat.

⸻

En kan dat zomaar?

In een pilot op Zalkerdijk 26 in het buitengebied van Zwolle werd precies dat onderzocht:
Hoe kun je een erf herontwikkelen op een duurzame en toekomstbestendige manier, mét behoud van het landelijke karakter?

Hier de belangrijkste inzichten uit de eindrapportage:

Wat mag wél:
• Herontwikkeling van het erf
Mogelijk, mits zorgvuldig gepland en uitgevoerd.
• Woningbouw
Binnen de kaders van het bestemmingsplan en met goede landschappelijke inpassing.
• Duurzame maatregelen
Circulaire bouwmethoden en duurzame energieoplossingen worden aangemoedigd.

Wat mag (nog) niet:
• Grootschalige of niet-passende bebouwing
Die afbreuk doet aan het landelijke karakter is niet toegestaan.
• Afwijken van het bestemmingsplan zonder toestemming
Mag alleen na overleg met de gemeente.
• Negatieve impact op het landschap
Ontwikkelingen die het open landschap aantasten zijn uitgesloten.

⸻

Samenvattend

De pilot in Zalk leverde waardevolle inzichten op voor toekomstige erfontwikkelingen in het buitengebied van Zwolle.
Belangrijke kernpunten:
• Maatwerk per locatie
• Betrokkenheid van bewoners en omwonenden
• Behoud van het landschap als leidend principe

En uit de poll blijkt: de wens leeft. Een extra huisje op het erf is geen wild idee, maar een serieus alternatief voor mantelzorg, gezinsuitbreiding, logeren of samen ouder worden – met familie, vrienden of wie je ook dichtbij wilt laten wonen.

meer verdieping:
Pilot Zalk (h2)
https://zwolle.bestuurlijkeinformatie.nl/Agenda/Index/76c180d3-fd70-496b-bac1-6b9f9fd96b55

Eerst het landschap. Dan pas de huizen.

In 2025 is het zover: de stad Zwolle breidt uit. Niet zomaar een uitbreiding, maar een flinke stap richting het noorden. Vlak naast Herfte en Berkum verrijst een nieuwe stadswijk, voorlopig aangeduid als Vechtpoort 1. Tussen de 2.000 en 3.000 woningen, hoogstwaarschijnlijk gebouwd in groene clusters, deels opgenomen in het landschap.

Maar hoe dat eruit gaat zien – daar is nog veel in beweging. En juist nu, op dit kantelpunt tussen denken en doen, is er ruimte voor een ander voorstel.

Een voorstel dat het klassieke bouwen eens flink op z’n kop zet.

Het klassieke bouwen: van weiland naar wijk, van groen naar grijs

We kennen het patroon. Een open stuk cultuurlandschap wordt bestempeld als bouwlocatie. De graafmachines komen, de bestaande structuur verdwijnt, en er ontstaat een overzichtelijk bouwveld. Dan begint het rekenen, schuiven, tekenen en vooral: wachten.

Er wordt jarenlang vergaderd over geld, fasering, rendement, wie wat verdient en wie waarvoor verantwoordelijk is.

En pas aan het eind… komt het groen. Een boom hier, een berm daar. Netjes in vakjes, precies op de tekening. Maar het leeft nog niet. Het ruikt nog naar zand.

Draai het eens om: eerst het landschap, dan de wijk

Wat als we het radicaal anders doen bij Vechtpoort 1?

Wat als we beginnen met het groene fundament? Niet de huizen, niet de straten – maar de bossen, singels, houtwallen, paden. Wat als we nu alvast jonge bomen planten – geen dure laanbomen, maar sterke, betaalbare soorten. Wat als we nu al de ruigte toelaten, het landschap laten wortelen, laten groeien.

Vijf jaar voorsprong. Tien misschien. Tegen de tijd dat de huizen komen, staat het landschap er al. Volwassen, levendig, vol karakter.

Een plek met randen en rafels, met beschutting en ruimte. Waar het roodborstje eerder is dan de eerste bewoner.

En dan: bouw mee met het leven

Maar we kunnen nog een stap verder gaan. Laten we ook het bouwen zelf omdraaien.

Waarom zouden kavels van 400 m² meteen volgebouwd moeten worden met huizen van 8 ton? De meeste jonge mensen hebben daar het geld niet voor – maar misschien wél voor de grond. En misschien wél voor een tiny house in de achtertuin.

Begin klein. Begin licht. Laat iemand er starten, een leven opbouwen, wortelen. En als de tijd daar is – een kind, een nieuwe fase – laat dan dat grote huis verrijzen. Laat het tiny house verhuizen naar de achterkant van het perceel. Of laat de generaties het omdraaien: kind voorin, ouder achterin.

Maak kavels tijdloos en meegroeiend. Richt het landschap zo in dat het ruimte laat voor verandering, zonder telkens opnieuw te hoeven graven, schuiven, bouwen.

Dus: keer het om, geef het tijd

• Begin met bomen. Laat ze wortelen vóór de eerste fundering.
• Bouw in lagen. Laat het landschap en de gemeenschap gelijktijdig groeien.
• Maak ruimte voor verandering. Niet alles hoeft in jaar één af te zijn.
• Denk in generaties, niet in projecten.

Vechtpoort 1 kan veel worden: een nieuwe wijk, een verzameling huizen, een uitbreiding van Zwolle. Maar het zou ook iets nieuws kunnen zijn:
een landschap dat mensen verwelkomt – en niet overschrijft.

Landgoed Herfte, mei 2025
Een voorstel voor een wijk die niet begint met bouwen, maar met wortelen.

Adriaan Voeten
onderzoeker voor HerfteNatuurlijk

Hint doe de natuur toer !!

Ergens tussen de Vecht en Zwolle ligt een bijzonder stukje Nederland. Een plek met een eigen karakter, een eigen geschiedenis en — helaas — een wildgroei aan projectnamen. Want wie snapt er nog waar je bent als je hoort over “Herontwikkeling Golfbaan en Marswetering Landen”, Retentie gebied “Vechtpoort 2” of “Stadspark Vechtrand”? Je voelt de verwarring al bij het uitspreken.

De naamverwarring van Herfte

Als betrokken bewonersgroep keken we ernaar met enige verbazing. Waarom zoveel verschillende namen voor projecten die allemaal binnen hetzelfde gebied vallen? Waarom niet gewoon duidelijk en herkenbaar? Daarom besloten we: dit kan anders.

We hielden een poll. We verzamelden voorstellen. En ja, er kwamen pareltjes voorbij.

• Herfte Valley – mijn persoonlijke favoriet 😉
• Landschap Herfte Wetering
• Buitengebied Herfte
• Landschap Herfte

Maar uiteindelijk was er één naam die met kop en schouders boven de rest uitstak: Herfte

Simpel. Krachtig. Herkenbaar.

Van versnippering naar eenheid

Of het nu gaat om een landschapsontwikkeling, een waterretentiegebied of een nieuw park — het heet gewoon Herfte.

• Geen “Vechtpoort 2”, maar Waterretentiegebied Herfte
• Geen “Gebiedsontwikkeling Golfbaan en Marswetering Landen”, maar Landschapsontwikkeling Herfte
• Geen “Park Vechtrand”, maar gewoon onderdeel van het landschap Herfte

Want wat hier gebeurt, gaat niet over abstracte projecten of marketingnamen. Het gaat over een leefomgeving die gegroeid is vanuit gemeenschap, vanuit geschiedenis, vanuit zorg voor elkaar.

Een rijke geschiedenis

Herfte kent een lange geschiedenis die teruggaat tot de 3e eeuw na Christus. Archeologische vondsten, zoals een waterput en potscherven, wijzen op vroege bewoning en landbouwactiviteiten. Deze nederzetting had zelfs contacten met het Romeinse Rijk, wat blijkt uit gevonden voorwerpen uit die tijd .

In de 20e eeuw speelde Herfte een rol in de regionale infrastructuur. Tussen 1903 en 1941 was er een stopplaats aan de spoorlijn Zwolle – Stadskanaal, bekend als Herfte-Veldhoek . Daarnaast werd in 1929 het gemaal van het waterschap Herfte officieel geopend om wateroverlast in de regio aan te pakken .

Geen stadspark, maar een levend landschap

Herfte is geen stadspark. Het begon ooit als een boerennederzetting. Met een paar huizen langs een Eikenlaan. Mensen die elkaar kennen, naar elkaar omkijken. Als een kind een woning nodig had, kwam er een huisje bij. Niet omdat het moest, maar omdat het paste. In de gemeenschap, in het landschap.

En ja, er is een afspraak met de provincie dat we de omgeving niet mogen “verrommelen” . Maar als je deze plek écht begrijpt, dan zie je: het bouwen van een huisje er bij hier geen verrommeling is. Het ís het landschap. Dat is Herfte.

Tot slot

Dus laten we het eenvoudig houden. Geen gefragmenteerde namen die afstand scheppen. Geen projectjargon waar niemand zich in herkent. Noem het gewoon wat het is.

Herfte.

Dat is meer dan een naam. Het is een plek. Een verhaal. Een gemeenschap.

Adriaan Voeten
Onderzoeker voor Herfte Natuurlijk

Een van de grote ergernissen was jarenlang de absurde kakofonie bij de Wijthmenerplas, waar meerdere podia elkaar probeerden te overstemmen. Veel mensen vonden dit al jaren storend. Er is zelfs geprocedeerd tot aan de Hoge Raad, maar zonder succes wat het het aantal events aangaat. Bezwaar­maker Eko Huisman geeft aan dat er wel degelijk grote verschillen zijn gemaakt met de meetmethode. Eerdaags heeft hij een evaluatie met de wethouder; andere deelnemers van HerfteNatuurlijk zijn welkom om mee te praten (pb Eko).

Namens HerfteNatuurlijk, inmiddels gesteund door meer dan 100 omwonende , hebben we duidelijk gemaakt wat het probleem voor ons als omwonenden is.

Dit hebben we gedaan via onze website, in brieven en tijdens gesprekken, overal waar men naar ons wilde luisteren.

En dat heeft zijn vruchten afgeworpen! Daar waar je vroeger elkaar niet kon verstaan en de muziek niet kon herkennen , was het geluid nu herkenbaar, maar op een normaal aangenaam volume. De kopjes bleven gewoon op tafel staan en een paar ganzen maakten zelfs meer geluid dan de muziek, bijvoorbeeld ter hoogte van de golfbaan, waar de buitensport gewoon doorging.

Wat reacties uit de buurt:

• “Zeker goed te doen, we gaan straks zelf nog even feestvieren op het terrein,” vertelde een amazone.
• “Niets gehoord, was top!”
• “De wind staat van ons af” (kracht 1), ik ben even op de fiets gaan luisteren of het van de wind luider was, maar daar was het nog zachter.”
• “Ik ben niet op het terrein geweest, maar heb wel een mooie foto gemaakt van het reuzenrad. Prima te doen!”
• “Volgens mij is het vanmiddag pas zegt een buurvouw op dag 2, dag 1 was haar geheel ontgaan”

Al met al was dit een prima evenement, helemaal in lijn met wat wij Herfternaren als initiatiefnemers van deze events voor ogen hadden.

Aldus het Ruimtelijk Toekomstperspectief Ons Zwolle van Overmorgen April 2025

Woningen op Vechtpoort 1, Vechtpoort 2 blijft retentiegebied
(Volgens het Ruimtelijk Toekomstperspectief Ons Zwolle van Overmorgen, april 2025)

Dat er woningen komen in het gebied tussen Berkum en het spoor richting Meppel is geen verrassing meer. De afgelopen jaren zijn de bosschages al verwijderd en wordt er gewerkt aan het voorkeursrecht voor de gemeente.

In het plan staat ook hoe deze nieuwe wijk ontsloten zal worden:

(pagina 58)
“De ontsluiting van een grootschalige woningbouwontwikkeling in Vechtpoort 1 voor de auto kan niet volledig lopen via het bestaande wegennet. Dat geeft problemen in Oosterenk en Berkum. We zetten in op een nieuwe extra wijkontsluitingsweg voor Vechtpoort 1 naar de Ceintuurbaan en de Hessenweg/N340.”

Al met al lijken de plannen voor ons Herfte Natuurlijk gunstig uit te pakken. We blijven het volgen!

Hier beschrijven we wat er allemaal te vinden is tussen Boschwijk en Selhorst

Wat is er nog te vinden van het landschap van 1823:

Welke flora en fauna zijn er in de afgelopen 80 jaar waargenomen rond dit gebied:

Als hier gestaan had meedenksessie gebiedsuitwerking: Marswetering landen was het aanzienlijk minder druk geweest.

De eerste feedback was “grote opkomst”
Maarten de Vries vatte het eerste deel van de avond samen met zijn geniale tekeningen:

De ochtend erna kwamen de gesprekken op gang in onze HerfteNatuurlijk-appgroep.

“Ik heb niets nieuws gehoord.”
“Ik hoop dat er ondertussen meer bereikt is, want drie maanden geleden hoorden we in de raad precies hetzelfde.”
“Volgens mij waren we er vooral voor het vinkje ‘inspraak’.”

De echte vragen kwamen nauwelijks aan bod:

• Waarom een camping?
• Hoe zit het nu echt met die snelweg door Herfte?

En natuurlijk klonken de bekende frustraties:
“Zwolle doet maar wat.”
“Er wordt toch niet naar ons geluisterd.”
Sommigen zeiden zelfs:
“Jij en ik maken het misschien net niet meer mee, maar onze kleinkinderen wel. Straks zijn we gewoon een stadspark van Zwolle.”

Kortom, na deze ‘meedenksessie’ bleef het nog lang onrustig.

Het positieve? De aandachtspunten zijn in ieder geval kraakhelder:
👉 Communiceren is méér dan een vinkje

Oh, en over de naamgeving: dat was geen bewuste keuze. Maar als je als projectmanager niet uit Zwolle komt en even op Google Maps kijkt, zie je ergens “Marsweteringlanden” staan. Terwijl iedereen die het gebied kent, weet dat het eigenlijk Herfte Natuurlijk is – de laatste ongerepte, groene parel van Zwolle.

1. Verkeer & veiligheid (13)
   • Wegen veiliger maken voor wandelaars en fietsers.
   • Herfte is de groene long van Zwolle en omgeving.
   • Minder sluipverkeer, meer ruimte voor:
     • Fietsers (ook jonge en oude fietsers).
     • Scootmobielen.
     • Wandelaars, inclusief hondenbezitters.
2. Communicatie (12)
   Hoe verbeteren we de communicatie met de Gemeente, hoe zorgen we er voor dat Herfte zichtbaar is en blijft als gesprek partner.
   Terugplaatsen van gebiedsborden van Herfte-Natuurlijk.
3. Natuurherstel en landschap (11)
   • Terugbrengen van oude bosschages en coulisselandschap.
   • Hoofddoel: hoogbouw afdekken en de natuurlijke uitstraling van Herfte behouden
4. Geluidsoverlast bij evenementen (11)
   • Samen optrekken tegen evenementen met extreme geluidsniveaus.
   • Positief voorbeeld: The Grass Party (één podium, normaal volume).
   • Niet tegen gezellige evenementen zoals Bevrijdingspop en Kingdance.
   • Wel tegen:
     • Het negeren van wettelijke geluidsnormen.
     • De “wall of noise” waarbij recreanten & bewoners worden geconfronteerd met een onherkenbare kakofonie.
5. Wandel- en fietspad door het golfterrein (9)
   • Toegang voor alle Zwollenaren, niet alleen golfers.
   • Als 1500+ golfers er veilig kunnen wandelen, moet dat ook kunnen voor anderen.
   • Mogelijke route langs het restaurant van de golfclub.
6. Ruimte voor woning Inbreiding (8)
   • Meer mogelijkheden voor bewoners om een kavel te splitsen.
   • Minder belemmeringen voor het bijplaatsen van een woning.
   • De gemeente Zwolle hanteert als uitgangspunt dat op ieder groot erf een extra woning geplaatst mag worden.
7. Permanent losloopgebied voor honden (4)
   • Creëren van een vast gebied waar honden vrij kunnen lopen.

Deze lijst wordt regelmatig geüpdatet en gesorteerd naar de uitkomst van de poll tussen de actieve deelnemers in de HerfteNatuurlijk/app

Herfte is een buurtschap met een lange geschiedenis die teruggaat tot de prehistorie. Archeologische vondsten, zoals sporen van jager-verzamelaars en raatakkers uit de Romeinse tijd, bevestigen dit.

De eerste boeren vestigden zich op de rivierduinen en bewerkten de zomerweiden langs de Overijsselse Vecht. Al vroeg zorgden we voor ons eigen waterbeheer en richtten we het Herfter waterschap op. Waterretentie speelde toen al een grote rol: niet te droog en niet te nat, precies zoals het nodig was.

Onze bossen werden slim beheerd door middel van hakhoutkap. Hierdoor werden de bomen niet volledig gekapt, maar herhaaldelijk geoogst door ze aan de grond af te knotten. Dit heeft geleid tot ecologisch waardevolle bossen, die vandaag de dag nog steeds terug te vinden zijn in het huidige coulisselandschap. Dit draagt bij aan het natuurlijke en rustgevende karakter van Herfte.

Herfte is een geliefde recreatieplek. Jaarlijks bezoeken meer dan 300.000 mensen de Wijthmenerplas, die – ondanks de naam – gewoon in Herfte ligt, wandelen en fietsen er talloze mensen op een van de vele paden.

Daarnaast heeft Herfte altijd een sociale rol vervuld. In de oorlog was Herfte een handels plaats voor de illegaliteit.
Vroeger vingen we ‘bleekneusjes’ op, en later vonden kinderen die extra hulp nodig hadden hier een plek bij de buitenschool / Ambelt.
Ook is Herfte een bekend knooppunt voor het spoor, want iedere NS’er kent knooppunt Herfte dat nu een slimme flyover/under geworden is van bijna 1 miljard euro.

Verder hebben we een skeelerbaan, een natuur inclusieve golfbaan, en een karakteristieke lintbebouwing waarin buren elkaar kennen en naar elkaar omkijken.

Samen met Wijthmen en Zalne vormen we een hechte gemeenschap die trots is op ons eiland van ruste en stilte in een toch al zo hectische wereld.

Kunnen we de bordjes ‘Herfte’ terugkrijgen?

Steeds vaker krijgen we de vraag: “Kunnen we de gebiedsaanduiding ‘Herfte’ terugkrijgen?”. Buurgemeenten hebben dit namelijk ook, en het is niet alleen leuk, maar ook leerzaam om deze aanduidingen te zien wanneer je door het gebied fietst.

Als we kijken naar de huidige kaarten van het gebied Herfte, zoals deze bekend zijn bij de gemeente en het CBS, dan zouden de bordjes op de juiste locaties geplaatst kunnen worden.

Zwolle, 5 januari 2025

Geachte raadsleden van de gemeente Zwolle,

Middels deze brief willen wij, bewoners en grondeigenaren van Herfte, onze betrokkenheid tonen bij de ontwikkeling van het gebied dat door de “Gebiedsuitwerking Marsweteringlanden (zone golfclub Zwolle/Wijthmenerplas)” wordt beïnvloed.
Wij zijn het volledig eens met het standpunt dat dit mooie stukje van Zwolle bij uitstek geschikt is om als “uitloopgebied” dan wel recreatiegebied voor de Zwollenaren te fungeren, zoals in de raadsvergadering dd. 09-12-2024 door alle partijen meermaals en nadrukkelijk onderstreept werd.
Als bewoners en directe belanghebbenden die 365 dagen per jaar in dit gebied wonen en werken, zijn wij graag bereid om mee te denken om eventuele toekomstige plannen vorm te geven. Ons uitgangspunt daarbij is dat wij willen werken aan oplossingen die de belangen van alle betrokkenen in ogenschouw nemen.

Als eerste aanzet willen wij hierbij graag alvast een aantal punten onder de aandacht van de raad brengen, die wat ons betreft in de planvorming meegenomen zouden moeten worden:

1. Toegankelijkheid van de golfbaan
Bij de oorspronkelijke ontwikkeling van de golfbaan was een open en toegankelijk karakter een belangrijke en toegezegde voorwaarde. De huidige situatie is echter duidelijk voor verbetering vatbaar. Hoewel het fietspad veel wordt gebruikt, ontsluit het slechts een klein deel van de golfbaan. Dit kan en moet beter, zeker gezien de ambitie om het gebied te ontwikkelen als uitloopgebied voor alle Zwollenaren.
Daarnaast zijn wij voorstander van het centraal plaatsen van enkele toiletvoorzieningen voor bezoekers van de golfbaan zodat zij niet hun behoefte hoeven te doen in de openbare groene ruimte buiten de golfbaan.

2. Evenementen bij de Wijthmenerplas
De bewoners van het gebied, en omwonenden van de Wijthmenerplas, ervaren veel overlast van grootschalige lawaaiige evenementen bij de Wijthmenerplas. Daarnaast zijn wij van mening dat dit soort evenementen niet passen in een kwetsbare groene long met bijvoorbeeld reeën en dassen. Wij staan open voor meer kleinschalige (onversterkte) evenementen, maar dit mag niet leiden tot nog meer overlast voor bewoners en kwetsbare natuur.

3. “Inbreiding”
Ten aanzien van woningbouw in het gebied constateren wij een aantal tegenstrijdigheden. Aan de ene kant wordt er gesproken over “noodzakelijke” verdere uitbreiding van de nieuwbouw in Wijthmen en recent verworven landbouwgrond, gelieerd aan de golfclub, te bestemmen voor kavels in het topsegment. Aan de andere kant pleiten de huidige bewoners er al jaren voor om kleinschalige nieuwbouwprojecten op eigen grond mogelijk te maken (erfdeling). Dit past bij de geschiedenis van Herfte, waar met behoud van het karakter van landelijk gebied door “inbreiding” een hechte gemeenschap is ontstaan. Als variant op het thema “een straatje erbij” stellen we voor “een woning erbij”. Op deze manier kan er woonruimte worden gecreëerd voor mensen die hier zijn opgegroeid en vertrouwd zijn met het leven in een agrarisch gebied. Daarbij kan de kwaliteit van de bestaande erven versterkt worden.
Wij stellen derhalve voor de regels dus ook voor huidige bewoners aan te passen.

4. Mogelijke aanleg van een camping en/of vakantiehuisjes
Als bewoners van het gebied zien wij geen enkele gegronde reden om een deel van het gebied op te offeren aan de aanleg van een camping of vakantiepark met huisjes.

• Ten eerste heeft de golfclub zelfs na de aankoop van de landbouwpercelen al te weinig ruimte om uit te breiden. Er moet zelfs nog agrarische grond bijgekocht worden.
• Ten tweede, en misschien nog wel relevanter: Bij de justificatie van het ontwikkelingsproject wordt steeds als argumentatie gebruikt dat het vooral ten goede moet komen aan het groeiend aantal inwoners van de stad Zwolle. Dit werkt echter verdere verstedelijking van een van de mooiste stukjes natuur en buitengebied van Zwolle in de hand. Wij zien geen enkel positief effect voor deze inwoners, integendeel. Dit gaat leiden tot een hogere verkeersdruk in het gebied, legt beslag op toch al steeds schaarser wordende open en groene ruimte en voegt niets toe voor de Zwollenaren en de bewoners van het buitengebied.

5. Hondenlosloopgebied
Tussen 1 oktober en 1 april is het gebied van de Wijthmenerplas opengesteld voor wandelaars met honden, waarbij de honden niet aan de lijn gehouden hoeven worden. Hiervan wordt bijzonder veel gebruik gemaakt door inwoners van Zwolle, die hun auto bij de Wijthmenerplas parkeren, en de lokale bewoners. Wij pleiten ervoor om in de plannen een flink stuk omheind gebied op te nemen waar het hele jaar door gewandeld kan worden met loslopende honden. Het is duidelijk dat hier veel behoefte aan is door zowel inwoners van de stad Zwolle als van het buitengebied.

6. Verkeersdruk
Toenemende verkeersdruk is nu al een probleem in het gebied. De ontsluitingswegen worden intensief gebruikt voor lokaal verkeer, landbouwverkeer en recreatie (fietsers, wandelaars, motoren). Dit neemt alleen maar verder toe met realisatie van de bouwplannen in Wijthmen en het stimuleren van het gebied als recreatie- en uitloopgebied. Wij verzoeken de raad om bij de plannen bij voorkeur deze wegen zo veel mogelijk te ontlasten qua extra verkeersdruk, en waar nodig veiligheidsverhogende maatregelen te nemen.

7. Plan Ceintuurbaan / Ringstad/ Water retentiegebied
Het verbaast ons dat er nu wordt gesproken over invulling van dit gebied alsof het een op zichzelf staand plan betreft. Zoals u weet spelen er echter nog veel meer zaken, zoals de ontwikkelingen rondom de Ceintuurbaan (met eventueel nieuw aan te leggen rondweg…), de keuze voor verdere bebouwing (Ringstad?) en niet te vergeten het feit dat dit gebied als waterretentiegebied belangrijk is om ervoor te zorgen dat de inwoners van Zwolle hun voeten droog houden. Al deze plannen hebben een enorme impact op het gebied waarover wij het nu hebben. Wij zijn er voorstander van om deze aspecten in samenhang met elkaar te onderzoeken.

Tenslotte hebben wij nog een aanvullend punt dat wat ons betreft direct aangepakt kan worden en waarop we niet hoeven te wachten tot een volledig plan is uitgewerkt:

Valkenbergweg
De Valkenbergweg, die enige tijd geleden geheel geasfalteerd is, wordt steeds meer gebruikt als sluiproute door doorgaand verkeer en niet-bestemmingsverkeer. Dit levert gevaarlijke situaties op voor fietsers en wandelaars. Wij zien dit met de toenemende bebouwing van Wijthmen alleen maar verder toenemen. Er zijn oplossingen voorhanden om autoverkeer tegen te houden terwijl plaatselijk landbouwverkeer toch toegang heeft.

Afsluitend willen wij nogmaals benadrukken dat wij begrijpen dat er goed nagedacht moet worden over verdere ontwikkeling van dit gebied. Wat ons betreft een van de mooiste en laatste stukjes echt buitengebied van Zwolle. Een gebied waar Zwolle trots op mag zijn en dat we met elkaar met zorg moeten verder ontwikkelen
Wij zijn graag bereid ons steentje daaraan bij te dragen.

Voor aanvullende informatie zijn wij uiteraard beschikbaar.

Namens Herfte Natuurlijk,
Hans Hoogstraat
Adriaan Voeten
Jan Bouke Hoogstraat
Miriam Kuyt
Ellen Hutten en Karin Hutten
Zubeyde Karakis en Marc Collet
Rob Moritz
Ines Hutten en Richard Schokker
Cora en Eric Kloosterziel

Herfte Natuurlijk wordt actief ondersteund door onderstaande betrokken buren:

click hier voor de Actuele lijst betrokken buren