Eerst het landschap. Dan pas de huizen.
In 2025 is het zover: de stad Zwolle breidt uit. Niet zomaar een uitbreiding, maar een flinke stap richting het noorden. Vlak naast Herfte en Berkum verrijst een nieuwe stadswijk, voorlopig aangeduid als Vechtpoort 1. Tussen de 2.000 en 3.000 woningen, hoogstwaarschijnlijk gebouwd in groene clusters, deels opgenomen in het landschap.
Maar hoe dat eruit gaat zien – daar is nog veel in beweging. En juist nu, op dit kantelpunt tussen denken en doen, is er ruimte voor een ander voorstel.
Een voorstel dat het klassieke bouwen eens flink op z’n kop zet.
Het klassieke bouwen: van weiland naar wijk, van groen naar grijs
We kennen het patroon. Een open stuk cultuurlandschap wordt bestempeld als bouwlocatie. De graafmachines komen, de bestaande structuur verdwijnt, en er ontstaat een overzichtelijk bouwveld. Dan begint het rekenen, schuiven, tekenen en vooral: wachten.
Er wordt jarenlang vergaderd over geld, fasering, rendement, wie wat verdient en wie waarvoor verantwoordelijk is.
En pas aan het eind… komt het groen. Een boom hier, een berm daar. Netjes in vakjes, precies op de tekening. Maar het leeft nog niet. Het ruikt nog naar zand.
Draai het eens om: eerst het landschap, dan de wijk
Wat als we het radicaal anders doen bij Vechtpoort 1?
Wat als we beginnen met het groene fundament? Niet de huizen, niet de straten – maar de bossen, singels, houtwallen, paden. Wat als we nu alvast jonge bomen planten – geen dure laanbomen, maar sterke, betaalbare soorten. Wat als we nu al de ruigte toelaten, het landschap laten wortelen, laten groeien.
Vijf jaar voorsprong. Tien misschien. Tegen de tijd dat de huizen komen, staat het landschap er al. Volwassen, levendig, vol karakter.
Een plek met randen en rafels, met beschutting en ruimte. Waar het roodborstje eerder is dan de eerste bewoner.
En dan: bouw mee met het leven
Maar we kunnen nog een stap verder gaan. Laten we ook het bouwen zelf omdraaien.
Waarom zouden kavels van 400 m² meteen volgebouwd moeten worden met huizen van 8 ton? De meeste jonge mensen hebben daar het geld niet voor – maar misschien wél voor de grond. En misschien wél voor een tiny house in de achtertuin.
Begin klein. Begin licht. Laat iemand er starten, een leven opbouwen, wortelen. En als de tijd daar is – een kind, een nieuwe fase – laat dan dat grote huis verrijzen. Laat het tiny house verhuizen naar de achterkant van het perceel. Of laat de generaties het omdraaien: kind voorin, ouder achterin.
Maak kavels tijdloos en meegroeiend. Richt het landschap zo in dat het ruimte laat voor verandering, zonder telkens opnieuw te hoeven graven, schuiven, bouwen.
Dus: keer het om, geef het tijd
- Begin met bomen. Laat ze wortelen vóór de eerste fundering.
- Bouw in lagen. Laat het landschap en de gemeenschap gelijktijdig groeien.
- Maak ruimte voor verandering. Niet alles hoeft in jaar één af te zijn.
- Denk in generaties, niet in projecten.
Vechtpoort 1 kan veel worden: een nieuwe wijk, een verzameling huizen, een uitbreiding van Zwolle. Maar het zou ook iets nieuws kunnen zijn:
een landschap dat mensen verwelkomt – en niet overschrijft.
Landgoed Herfte, mei 2025
Een voorstel voor een wijk die niet begint met bouwen, maar met wortelen.
Adriaan Voeten
onderzoeker voor HerfteNatuurlijk