Maandelijks archief: augustus 2025

Herfte Dassenburchten: Eeuwenoude buren in het landschap

Herfte staat bekend om zijn rijke dassenpopulatie. Overal in het gebied zijn zogenaamde Dassenburchten te vinden: kleine nederzettingen van dassen, vaak met duidelijke neusjes – de vroedplekjes van deze mysterieuze bewoners. Een van de bekendste Dassenburchten ligt in het erfgename Bos, maar ook rond de golfbaan, en op Selhorst zijn er meerdere te ontdekken. Zelfs in het weilandgebied langs de Emmertochtsloot en Marswetering zijn Dassenburchten gespot, vaak zichtbaar op nachtopnames van deze nachtdieren.

Interessant is dat Dassenburchten niet altijd permanent bewoond zijn. Een dassenfamilie heeft een hoofdburcht en meerdere bijburchten die zij afwisselend gebruiken. Het ene jaar kan een burcht intensief bezocht worden, het andere jaar nauwelijks. Toch zijn sporen van activiteit – graafsporen, verbouwsporen en zelfs “boeksporen” – vaak duidelijk te vinden. Rondom de burchten zijn soms ook zogenaamde foerageer sporen zichtbaar, indicaties van de voedselzoektochten en het ingenieuze gedrag van de dassen.

Historisch gezien horen Dassenburchten onlosmakelijk bij Herfte. De aanwezigheid van oude rivierduinen biedt ideale locaties: hogere, goed doorlatende grond die zelfs bij stijgend water droog blijft. Wat minder bekend is, is dat Herfte ook eeuwenoude hakhoutbosjes kent, die al op kaarten uit 1800 zijn ingetekend en vaak nog steeds aanwezig zijn. Deze langdurige stabiliteit van de bodem, vegetatie en lokale fauna maakt het plausibel dat sommige Dassenburchten honderden, mogelijk zelfs duizenden jaren oud zijn.

Recente onderzoeken van de Werkgroep Das en Boom, en van Natuurlijk Landschap, wijzen erop dat er in Nederland plekken zijn waar Dassenburchten uitzonderlijk oud zijn. Herfte zou daar zeker een van kunnen zijn. Hoewel je op het eerste gezicht niet veel ziet, vertellen de strategische ligging van de burchten en de ouderdom van de omringende vegetatie een verhaal van continuïteit en ecologische geschiedenis.

Het zou interessant zijn om in samenwerking met organisaties zoals de Dassenstichting of lokale onderzoeksinitiatieven historisch onderzoek te doen naar deze bijzondere burchten. Hoe oud zijn ze eigenlijk? En welke rol hebben ze gespeeld in het landschap van Herfte door de eeuwen heen? Eén ding is zeker: de dassen van Herfte zijn niet zomaar bezoekers van het bos en de weilanden – ze zijn een eeuwenoud onderdeel van het verhaal van dit bijzondere stukje Nederland.

Meer verdieping:
Bijzonder de moeite waard om te luisteren:
https://www.bnnvara.nl/vroegevogels/artikelen/een-leven-in-teken-van-de-das

Het territorium van een dassenfamilie hangt af van de beschikbaarheid van voedsel, dichtheid van dassen in het gebied en de kwaliteit van het habitat, maar we kan het vrij nauwkeurig omschrijven:

  • Gemiddeld bestrijkt een dassenfamilie een oppervlakte van 10 tot 30 hectare.
  • In voedselarme gebieden kan dit oplopen tot 50 hectare of meer.
  • De grenzen van het territorium worden bepaald door geurmarkeringen (urine en klieren) en sporen van gebruik, zodat andere dassen het gebied vermijden.
  • Binnen dit territorium ligt meestal één hoofdburcht en meerdere bijburchten, die de familie afwisselend gebruikt.
  • Het territorium kan overlappen met dat van buren, maar doorgaans vermijden dassen directe confrontaties.

Kortom, een dassenfamilie heeft een flexibel maar duidelijk afgebakend territorium, dat groot genoeg is om voedsel te vinden, maar klein genoeg om het goed te verdedigen.

Herfte voorkomende das-achtigen:

  1. Europese das (Meles meles) – de klassieke das, te vinden in bossen en landbouwgebied.
  2. Steenmarter (Martes foina) – vaak in landbouwgebieden en bij boerderijen.
  3. Boommarter (Martes martes) – meestal in oudere bossen.
  4. Otter (Lutra lutra) – aan wateren, rivieren en moerassen.
  5. Wezel (Mustela nivalis) – klein, in open veld en grasland.
  6. Hermelijn (Mustela erminea) – in open terrein, iets noordelijker maar soms ook hier.
  7. Bunzing (Mustela putorius) – wilde soort, bos- en waterranden.

Wat eten dassen?

Dassen zijn alleseters – hun menu bestaat uit:

🪱 Dierlijk voedsel

  • Regenwormen (favoriet)
  • Insecten en kevers
  • Kleine knaagdieren
  • Jonge vogels of eieren (soms)

🍎 Plantaardig voedsel

  • Bessen
  • Appels
  • Kersen
  • Hazelnoten
  • Wortels en knollen
  • Paddenstoelen

🌱 Seizoensverandering

  • Lente & zomer: regenwormen en insecten
  • Herfst: bessen en noten
  • Winter: wortels, knollen en plantaardige resten

Het buitengebied van Herfte-Wijthmen: tussen behoud en verandering

Herfte-Wijthmen, een landschap van tijd en leven.

Hier, net buiten de drukte van Zwolle, ontvouwt zich een bijzonder stukje Overijsselse historie. Een buitengebied waar euwenoude hakhoutbosjes en rivier duinen als stille getuigen staan van vroegere tijden. Waar het boerenland de contouren tekent van een landschap dat zich langzaam maar gestaag beweegt tussen behoud en verandering. Maar wat is de status van dit gebied? Wat mag er nog? En hoe kunnen we het werkelijk natuurlijk houden?

De regels van het landschap

Het buitengebied van Herfte-Wijthmen wordt bestuurd door een complex web van regels en plannen. De gemeente Zwolle stelt duidelijke kaders vast in haar bestemmingsplan Buitengebied: landbouw en natuur vormen het hart van het gebied, terwijl wonen en bouwen slechts beperkt en met mate zijn toegestaan. Dit is niet zomaar een administratieve maatregel, het is een bewuste poging om het karakter van het landschap te bewaren. Grootschalige bouwplannen of bedrijventerreinen zijn uit den boze, de natuur en het boerenleven krijgen de ruimte.

Ook de provincie Overijssel speelt een cruciale rol. Met haar Omgevingsvisie Overijssel 2021-2040 streeft ze naar een toekomst waarin het landschap en de natuur niet alleen behouden blijven, maar sterker worden. Ze zet in op multifunctioneel gebruik: landbouw die hand in hand gaat met natuurontwikkeling, het herstel van hakhoutbosjes en het creëren van ecologische verbindingen.

Wat mag wel, wat mag niet?

De regels maken duidelijk wat het landschap kan verdragen: kleine landschappelijke aanpassingen, zoals het beheer van houtwallen en hakhoutbosjes, zijn welkom. Natuurherstel krijgt volop aandacht, net als het behoud van cultuurhistorische elementen die het verhaal van Herfte vertellen.

Maar intensieve landbouw, grootschalige verharding of uitbreiding van woningen zijn onwenselijk en vaak verboden. Ze verstoren de fragiele balans van het ecosysteem en de rust die het landschap uitstraalt.

De wens: het landschap natuurlijk houden

Veel bewoners en natuurliefhebbers dromen ervan: een buitengebied dat niet alleen wordt beschermd door regels, maar echt leeft en ademt als een natuurlijk systeem. Dat vraagt om verandering, om een andere manier van omgaan met land en natuur.

Extensieve landbouw kan een uitweg bieden. Boeren die hun percelen omvormen tot bloemrijke weides, kruidenrijke akkerranden aanleggen en ruimte geven aan wilde planten en dieren. Hakhoutbosjes worden niet langer gezien als ouderwets, maar als levendige hotspots voor biodiversiteit.

Daarnaast vraagt het landschap om verbinding: groenstroken die bossen en velden met elkaar verbinden, zodat dieren kunnen trekken en ecosystemen robuust blijven. Ook de menselijke maat telt: kleinschalige, landschappelijk passende bouwvormen, met natuurlijke materialen en zonder grote impact op het zicht.

Wat moet er gebeuren?

Dit vraagt om een integrale aanpak, waarin beleid, beheer en betrokkenheid samenkomen:

  • Herijk het bestemmingsplan en maak ruimte voor natuurinclusieve initiatieven.
  • Stimuleer boeren met subsidies en kennis om natuurinclusief te werken.
  • Behoud en herstel cultuurhistorische landschapselementen, zoals de karakteristieke hakhoutbosjes van Herfte.
  • Creëer ecologische verbindingen die het buitengebied in het grotere natuurnetwerk passen.
  • Betrek bewoners, natuurorganisaties en boeren actief bij beheer en beleid.
  • Monitor biodiversiteit en pas beleid aan waar nodig, want natuur is dynamisch.

Herfte-Wijthmen: een voorbeeld voor de toekomst

Dit stukje Overijssel laat zien wat er mogelijk is als je verder kijkt dan regels en bestemmingsplannen. Als je het landschap niet alleen als een administratieve ruimte ziet, maar als een levend organisme, met zijn eigen ritme, geschiedenis en behoeften.

Herfte-Wijthmen kan een toonbeeld worden van hoe je het buitengebied natuurlijk houdt: niet door stilstand, maar door een zorgvuldige, mensgerichte beweging naar een duurzame en biodiverse toekomst. Een plek waar boeren, natuur en bewoners samen een nieuw verhaal schrijven, geworteld in het oude.

Bronnen en inspiratie